Στην αναβίωση εθίμων από το παρελθόν προβαίνουν οι Σερραίοι «θεματοφύλακες» της παράδοσης ενόψει των Εορτών των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και των Φώτων. Ο Νομός έχει να επιδείξει μία πλούσια σειρά πολιτισμικών δρώμενων μέρος που αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της πλούσιας λαογραφικής ιστορίας και παράδοσης του τόπου. Κατάλοιπα παγανιστικών λατρειών, Χριστιανικά έθιμα και δράσεις που εξακολουθούν να έχουν ως στόχο να φέρουν τον κόσμο κοντά λαμβάνουν μέρος κάθε χρόνο τέτοια εποχή.
Οι πυρές των Χριστουγέννων
Το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων σε μερικά χωριά των Σερρών αναβιώνει το έθιμο των Χριστουγεννιάτικων πυρών, πρόκειται για μεγάλες φωτιές που ανάβουν στις πλατείες και συμβολίζουν την φωτιά που άναψαν οι βοσκοί για να ζεσταθούν πριν προσκυνήσουν τον Χριστό που μόλις είχε γεννηθεί. Οι κάτοικοι μαζεύονται γύρω από τις πυρές και χορεύουν ενώ ομάδες παιδιών μοιράζουν κρασί στους παραβρισκόμενους. Το έθιμο τείνει να εξαφανιστεί στην περιοχή μας και επιβιώνει μόνο στην Δυτική Μακεδονία και πιο συγκεκριμένα στην Φλώρινα.
Καλαντάρια
Το έθιμο αναβιώνει την παραμονή των Χριστουγέννων στα Χρυσοχώραφα Ηράκλειας. Μετά τις 12 το βράδυ τα παλικάρια του χωριού μετά από άδεια του Παπά έβγαιναν στους δρόμους σε ομάδες των 7-8 ατόμων και τραγουδούσαν τα κάλαντα. Μάλιστα ένα μέλος της κομπανίας υποδυόταν τον γάιδαρο και ένας ακόμα την γάτα.
Κάλαντα από ηλικιωμένους
Στα Καλά Δένδρα την παραμονή των Χριστουγέννων πέρα από τις ομάδες παιδιών τα σπίτια επισκέπτονται και ηλικιωμένοι (σχεδόν πάντα άντρες) που λένε τα κάλαντα στους νοικοκύρηδες με αντάλλαγμα γλυκά και πίτες.
Το “Χριστόξυλο” και το “Πάντρεμα της Φωτιάς”
Το “Χριστόξυλο” και το “Πάντρεμα της Φωτιάς” είναι δύο, όχι και τόσο γνωστά Χριστουγεννιάτικα έθιμα που τα συναντάμε κυρίως στην Μακεδονία, στα χωριά του δήμου Νιγρίτας. Το “Χριστόξυλο” είναι το πρώτο κούτσουρο που θα καεί στο τζάκι το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων, αφού το πρωί της ίδιας μέρας καθαριστεί το τζάκι επιμελώς. Κατά το έθιμο, χρησιμοποιείται για “Χριστόξυλο” οποιοδήποτε μεγάλο ξύλο ή κούτσουρο. Το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων, αφού έχει συγκεντρωθεί όλη η οικογένεια γύρω από το τζάκι, ανάβεται το “Χριστόξυλο” και έως τα Θεοφάνεια η φωτιά στο τζάκι δεν πρέπει να σβήσει.
Μ’ αυτόν τον τρόπο πιστεύεται ότι μένουν έξω από το σπίτι οι καλικάτζαροι, που εκείνες τις μέρες βρίσκονται πάνω στη γη. Για τη φωτιά που προσφέρει το “Χριστόξυλο” την παραμονή των Χριστουγέννων η λαϊκή παράδοση λέει ότι ζεσταίνει τον νεογέννητο Χριστό στη Φάτνη.
Η στάχτη που δημιουργείτε στο τζάκι εκείνες τις ημέρες (από τα Χριστούγεννα έως τα Φώτα) θεωρείται πως διώχνει το κακό και γι’ αυτό σκορπίζεται γύρω από το σπίτι, τους στάβλους αλλά και στα χωράφια.
Το σπάσιμο του ροδιού της Πρωτοχρονιάς
Στις Σέρρες αναβιώνει κάθε 1 Ιανουαρίου πρώτη ημέρα του νέου έτους το έθιμο του σπασίματος του ροδιού. Μετά την επιστροφή από την εκκλησία οι ιδιοκτήτες σπάνε ένα ρόδι στην είσοδο της οικίας τους. Έτσι θα ήταν ο πρώτος που θα έμπαινε στο σπίτι για να κάνει το καλό ποδαρικό (με το δεξί πάντα) σπάζοντας το ρόδι και λέγοντας «με υγεία, ευτυχία και χαρά το νέο έτος..». Βέβαια στο σήμερα που όλα έχουν απλουστευθεί ή και μερικές εθιμοτυπικές συνήθειες ξεχαστεί, εκείνο που έχουμε διατηρήσει είναι απλά το σπάσιμο του ροδιού που συνδέεται άμεσα με την δοξασία που το αναγάγει σε σύμβολο καλοτυχίας.
Το Κουρμπάνι
Πρόκειται για ένα πανάρχαιο έθιμο (και συνεχίζεται στα χρόνια της Τουρκοκρατίας) το οποίο αναβιώνει σε 4 Δήμους τους Ν. Σερρών. Aνήμερα της γιορτής του Αγ. Ιωάννη στις 7 Ιανουαρίου, αναβιώνει στο Δήμο Πρώτης. Ο βασικός πυρήνας του εθίμου βασίζεται στην έννοια της θυσίας στον Άγιο του κάθε χωριού. Με αυτό τον τρόπο οι κάτοικοι της περιοχής επιχειρούσαν να εξευμενίσουν τον Άγιο τους για το καλό των ίδιων και του χωριού. Σήμερα το «Κουρμπάνι» τελείται με πολύ μικρές διαφοροποιήσεις στους προαναφερόμενους Δήμους: Μετά την Θεία λειτουργία αφού πρώτα ο Ιερέας ευλογήσει τους πιστούς, οι κάτοικοι του χωριού κατευθύνονται στο χώρο όπου έχει στηθεί η γιορτή. Η προετοιμασία του φαγητού που προσφέρεται στους πιστούς, γίνεται 2-3 ημέρες πριν. Τα υλικά για το φαγητό είναι προσφορά των κατοίκων (στην περίοδο της Τουρκοκρατίας το προσέφεραν πλούσιοι Έλληνες) σε ζώα-σφάγια τα οποία οι αρχιμάγειροι βράζουν σε μεγάλα καζάνια.
Πηγή: serresparatiritis.gr
Οι πυρές των Χριστουγέννων
Το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων σε μερικά χωριά των Σερρών αναβιώνει το έθιμο των Χριστουγεννιάτικων πυρών, πρόκειται για μεγάλες φωτιές που ανάβουν στις πλατείες και συμβολίζουν την φωτιά που άναψαν οι βοσκοί για να ζεσταθούν πριν προσκυνήσουν τον Χριστό που μόλις είχε γεννηθεί. Οι κάτοικοι μαζεύονται γύρω από τις πυρές και χορεύουν ενώ ομάδες παιδιών μοιράζουν κρασί στους παραβρισκόμενους. Το έθιμο τείνει να εξαφανιστεί στην περιοχή μας και επιβιώνει μόνο στην Δυτική Μακεδονία και πιο συγκεκριμένα στην Φλώρινα.
Καλαντάρια
Το έθιμο αναβιώνει την παραμονή των Χριστουγέννων στα Χρυσοχώραφα Ηράκλειας. Μετά τις 12 το βράδυ τα παλικάρια του χωριού μετά από άδεια του Παπά έβγαιναν στους δρόμους σε ομάδες των 7-8 ατόμων και τραγουδούσαν τα κάλαντα. Μάλιστα ένα μέλος της κομπανίας υποδυόταν τον γάιδαρο και ένας ακόμα την γάτα.
Κάλαντα από ηλικιωμένους
Στα Καλά Δένδρα την παραμονή των Χριστουγέννων πέρα από τις ομάδες παιδιών τα σπίτια επισκέπτονται και ηλικιωμένοι (σχεδόν πάντα άντρες) που λένε τα κάλαντα στους νοικοκύρηδες με αντάλλαγμα γλυκά και πίτες.
Το “Χριστόξυλο” και το “Πάντρεμα της Φωτιάς”
Το “Χριστόξυλο” και το “Πάντρεμα της Φωτιάς” είναι δύο, όχι και τόσο γνωστά Χριστουγεννιάτικα έθιμα που τα συναντάμε κυρίως στην Μακεδονία, στα χωριά του δήμου Νιγρίτας. Το “Χριστόξυλο” είναι το πρώτο κούτσουρο που θα καεί στο τζάκι το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων, αφού το πρωί της ίδιας μέρας καθαριστεί το τζάκι επιμελώς. Κατά το έθιμο, χρησιμοποιείται για “Χριστόξυλο” οποιοδήποτε μεγάλο ξύλο ή κούτσουρο. Το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων, αφού έχει συγκεντρωθεί όλη η οικογένεια γύρω από το τζάκι, ανάβεται το “Χριστόξυλο” και έως τα Θεοφάνεια η φωτιά στο τζάκι δεν πρέπει να σβήσει.
Μ’ αυτόν τον τρόπο πιστεύεται ότι μένουν έξω από το σπίτι οι καλικάτζαροι, που εκείνες τις μέρες βρίσκονται πάνω στη γη. Για τη φωτιά που προσφέρει το “Χριστόξυλο” την παραμονή των Χριστουγέννων η λαϊκή παράδοση λέει ότι ζεσταίνει τον νεογέννητο Χριστό στη Φάτνη.
Η στάχτη που δημιουργείτε στο τζάκι εκείνες τις ημέρες (από τα Χριστούγεννα έως τα Φώτα) θεωρείται πως διώχνει το κακό και γι’ αυτό σκορπίζεται γύρω από το σπίτι, τους στάβλους αλλά και στα χωράφια.
Το σπάσιμο του ροδιού της Πρωτοχρονιάς
Στις Σέρρες αναβιώνει κάθε 1 Ιανουαρίου πρώτη ημέρα του νέου έτους το έθιμο του σπασίματος του ροδιού. Μετά την επιστροφή από την εκκλησία οι ιδιοκτήτες σπάνε ένα ρόδι στην είσοδο της οικίας τους. Έτσι θα ήταν ο πρώτος που θα έμπαινε στο σπίτι για να κάνει το καλό ποδαρικό (με το δεξί πάντα) σπάζοντας το ρόδι και λέγοντας «με υγεία, ευτυχία και χαρά το νέο έτος..». Βέβαια στο σήμερα που όλα έχουν απλουστευθεί ή και μερικές εθιμοτυπικές συνήθειες ξεχαστεί, εκείνο που έχουμε διατηρήσει είναι απλά το σπάσιμο του ροδιού που συνδέεται άμεσα με την δοξασία που το αναγάγει σε σύμβολο καλοτυχίας.
Το Κουρμπάνι
Πρόκειται για ένα πανάρχαιο έθιμο (και συνεχίζεται στα χρόνια της Τουρκοκρατίας) το οποίο αναβιώνει σε 4 Δήμους τους Ν. Σερρών. Aνήμερα της γιορτής του Αγ. Ιωάννη στις 7 Ιανουαρίου, αναβιώνει στο Δήμο Πρώτης. Ο βασικός πυρήνας του εθίμου βασίζεται στην έννοια της θυσίας στον Άγιο του κάθε χωριού. Με αυτό τον τρόπο οι κάτοικοι της περιοχής επιχειρούσαν να εξευμενίσουν τον Άγιο τους για το καλό των ίδιων και του χωριού. Σήμερα το «Κουρμπάνι» τελείται με πολύ μικρές διαφοροποιήσεις στους προαναφερόμενους Δήμους: Μετά την Θεία λειτουργία αφού πρώτα ο Ιερέας ευλογήσει τους πιστούς, οι κάτοικοι του χωριού κατευθύνονται στο χώρο όπου έχει στηθεί η γιορτή. Η προετοιμασία του φαγητού που προσφέρεται στους πιστούς, γίνεται 2-3 ημέρες πριν. Τα υλικά για το φαγητό είναι προσφορά των κατοίκων (στην περίοδο της Τουρκοκρατίας το προσέφεραν πλούσιοι Έλληνες) σε ζώα-σφάγια τα οποία οι αρχιμάγειροι βράζουν σε μεγάλα καζάνια.
Πηγή: serresparatiritis.gr