Ο Μπέρτολτ Μπρεχτ ήταν Γερμανός δραματουργός, σκηνοθέτης και ποιητής. Γεννήθηκε στις 10 Φεβρουαρίου 1898 στο Άουγκσμπουργκ της Βαυαρίας και υπήρξε μία από τις πιο επιδραστικές προσωπικότητες του 20ου αιώνα. Ο πατέρας του ήταν διευθυντής μιας εταιρείας χάρτου και καθολικός, ενώ η μητέρα του ήταν κόρη δημόσιου υπάλληλου και προτεστάντισσα.
Από μικρός ασχολήθηκε με τη συγγραφή. Δημοσίευε κείμενά του στην σχολική και την τοπική εφημερίδα. Ξεκινά σπουδές στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Μονάχου, ωστόσο δεν είναι ιδιαίτερα επιμελής. Μεσολαβεί ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, όπου υπηρετεί ως νοσοκόμος. Εκείνη την εποχή γράφει το πρώτο ποίημα που τον έκανε γνωστό, τον “Θρύλο του Νεκρού Στρατιώτη”.
Επιστρέφοντας, γράφεται στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου του Μονάχου. Εκεί παρακολουθεί τα μαθήματα του θεατρολόγου Άρτουρ Κούτσερ. Η πρώτη του συλλογή ποιημάτων είναι το “Εγκόλπιο Ευσέβειας”. Με το αντιπολεμικό έργο “Ταμπούρλα μες τη νύχτα” (1922) κέρδισε το Βραβείο Κλάιστ.
Ήδη από το 1918 ο Μπρεχτ ήρθε σε επαφή με τον Κομμουνισμό. Ένα χρόνο αργότερα εισχώρησε στο Ανεξάρτητο Σοσιαλιστικό Δημοκρατικό κόμμα (USPD) και ξεκίνησε να αρθρογραφεί στην εφημερίδα “Die Augsburger”. Η συμμετοχή του στο κίνημα γίνεται ολοένα και πιο έντονη. Τα έργα εκείνης της περιόδου, ποιήματα και θεατρικά, έχουν κυρίως υπαρξιακή θεματολογία, ενώ είναι βαθιά αντιπολεμικά. “Ήμουν είκοσι ετών όταν είδα τη λάμψη της μεγάλης πυρκαγιάς της Ρώσικης Επανάστασης”, αναφέρει ο ίδιος.
Το 1922 παντρεύεται την τραγουδίστρια της όπερας Μαριάν Ζοφ και αποκτά μια κόρη. Ένα χρόνο αργότερα πιάνει την πρώτη του δουλειά ως βοηθός σκηνοθέτη στο Θέατρο του Βερολίνου. Παράλληλα φοιτά στη Μαρξιστική Εργατική Σχολή. Το 1927, αρχίζει να μελετά το “Κεφάλαιο” και έκτοτε ασπάζεται πλήρως τον κομμουνισμό. Η ιδεολογία του είναι διάχυτη σε ολόκληρο το έργο του.
Η πρώτη μεγάλη επιτυχία του είναι η διασκευή της “Όπερας των ζητιάνων”. Με τίτλο “Η Όπερα της Πεντάρας”, σε στίχους του Μπρεχτ και μουσική του Κουρτ Βάιλ ήταν μια γροθιά στην αστική τάξη του Βερολίνου. Προκάλεσε παγκόσμια αίσθηση και αποτελεί ακόμα και σήμερα ένα από τα σημαντικότερα θεατρικά έργα.
Ο Μπρεχτ από το 1923 αποτελούσε απειλή για το Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα της Γερμανίας. Θεωρήθηκε ως η πέμπτη πιο επικίνδυνη προσωπικότητα στη Γερμανία από το καθεστώς. Τη δεκαετία του ’30 τα έργα του απαγορεύθηκαν στη Γερμανία. Η κατάσταση επιδεινώθηκε όταν ανέλαβαν την εξουσία οι Εθνικοσοσιαλιστές, το 1933. Ο Μπρεχτ αυτοεξορίστηκε μέχρι το 1948. Έζησε πρώτα στη Δανία και τη Φινλανδία και μετά στις ΗΠΑ. “Η πνευματική απομόνωση εδώ είναι τρομακτική”, έγραψε για την Αμερική, όπου δέχτηκε έντονες διώξεις από το καθεστώς Μακάρθι.
Μετά το τέλος του πολέμου εγκαταστάθηκε στη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας. Μαζί με τη Χελένε Βάιγκελ, δεύτερη σύζυγό του, ίδρυσαν το 1949 το “Μπερλίνερ Ανσάμπλ”. Τιμήθηκε με το Εθνικό Βραβείο της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας το 1951 και με το Βραβείο Λένιν για την Ειρήνη το 1954.
Την περίοδο 1937-1945, ο Μπρεχτ έγραψε τα σπουδαιότερα έργα του. Μεταξύ αυτών, “Η ζωή του Γαλιλαίου”, Η” Μάνα Κουράγιο και τα παιδιά της”, “Ο καλός άνθρωπος του Σετσουάν”, “Ο κύριος Πούντιλα και ο υπηρέτης του Μάττι” (1940), “Ο Σβέικ στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο”, “Ο Κύκλος με την Κιμωλία“.
Μετά το 1949, ο Μπρεχτ αφιερώθηκε στην ποίηση και τη σκηνοθεσία των έργων του. Η σκηνοθετική προσέγγισή του ένα διαφορετικό είδος θεάτρου. Το είδος αυτό ονομάστηκε “επικό θέατρο” και άνθισε στα τέλη του 20ου αιώνα. Πρότυπο του Μπρεχτ ήταν ο θεατρικός συγγραφέας Φρανκ Βέντεκιντ, που αποτελεί σταθμό στο θέατρο του εξπρεσιονισμού και κατ’ επέκταση στο επικό θέατρο. Μάλιστα, ο Μπρεχτ ονόμασε Φρανκ το πρώτο του παιδί. Πέθανε στις 14 Αυγούστου του 1956 λόγω προβλήματος στην καρδιά.
Ο Μπρεχτ επινόησε τεχνικές αποστασιοποίησης που εμπόδιζαν το κοινό να ταυτιστεί με τους χαρακτήρες του έργου. Θεωρούσε πως ο θεατής πρέπει πάντα να αντιλαμβάνεται ότι παρακολουθεί πτυχές της πραγματικότητας, αλλά όχι την ίδια την πραγματικότητα. Ήταν επηρεασμένος, εξάλλου, από τον Πλάτωνα και ήθελε να παροτρύνει το κοινό να σκέφτεται μόνο του και να βγάζει συμπεράσματα.
Τα έργα του Μπρεχτ παραμένουν ακόμα και σήμερα επίκαιρα. Τονίζουν την κοινωνική αδικία και την εκμετάλλευση, που δυστυχώς δεν έχουν πάψει να υφίστανται, προτρέποντας τον θεατή να αγωνιστεί για να αλλάξει τη ζωή του. Σημαντικό ρόλο, εξάλλου, στο έργο του παίζει η ατομική προσφορά για το καλό του συνόλου. Ο Μπρεχτ αμφισβητεί την παθητική υποταγή σε δήθεν προστάτες, ενώ τονίζει το φρικτό πρόσωπο του πολέμου και του φασισμού. Ζητήματα διαχρονικά, που μας απασχολούν ακόμα και σήμερα. Όπως είπε ο ίδιος, εξάλλου, σχολιάζοντας τους πανηγυρισμούς μετά το τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, “Μη χαίρεστε που σκοτώσατε το κτήνος. H σκύλα που το γέννησε ζει και είναι πάλι σε οργασμό”.
Tης Ελένης Κ. Τουλούπη
Πηγή: maxmag.gr